Kalendarium, 15 listopada
  

15 listopada


Kalendarium dnia 15 listopada.


Henryk Sienkiewicz

 
 
Henryk Sienkiewicz (1846-1916), polski prozaik. Podrózowal do Afryki i Stanów Zjednoczonych, a po wybuchu I wojny swiatowej dzialal w Szwajcarii jako prezes Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Autor powiesci historycznych pisanych "ku pokrzepieniu serc", bardzo czesto przenoszonych pózniej na ekran. "Trylogia", skladajaca sie z "Ogniem i mieczem", "Potopu" i "Pana Wolodyjowskiego", która zostala sfilmowana, "Krzyzaków" zekranizowana, a powiesc o Rzymie "Quo vadis" byla ekranizowana czterokrotnie, we Wloszech, w USA i w Polsce. Podejmowal równiez problematyke spoleczna i psychologiczna w powiesciach wspólczesnych "Bez dogmatu", "Rodzina Polanieckich", "Wiry", a takze przygodowa "W pustyni i w puszczy", dwukrotnie ekranizowanej. Jako pierwszy polski pisarz otrzymal literacka Nagrode Nobla.

sw. Albert Wielki

Sw. Albert Wielki (1193-1280), filozof, teolog. Wykladal teologie w wielu miastach Europy. Byl nauczycielem sw. Tomasza z Akwinu i nadwornm teologiem papieskim. Jego glównym celem bylo sporzadzenie opisu calej ówczesnej wiedzy ludzkiej. W ciagu 20 lat sporzadzil podsumowanie niemal wszystkich ówczesnych nauk. Napisal wielka "Summe teologiczna" oraz wiele innych dziel z zakresu nauk scislych, logiki, retoryki, matematyki, astronomii, etyki, ekonomii, polityki i metafizyki.

Francisco Pizarro z Atahualpa

Francisco Pizarro (1478-1541), konkwistador hiszpanski. Zorganizowal wyprawe zmierzajaca do podbicia panstwa Inków. Wyladowal ze swoimi wojskami w zatoce Guayaquil i ruszyl w glab kontynentu. 15 listopada 1532 roku wkroczyl do miasta Cuzco i spotkal sie z Atahualpa, legendarnym wodzem Inków, którego pojmal dla okupu i kazal zgladzic. Po trzech latach walk calkowicie opanowal ziemie Indian. Prowadzil okrutna polityke wobec podbitych ludów. Zginal w zamachu przeprowadzonym w 1541 roku.

Johannes Kepler

Johannes Kepler (1571-1630), astronom, matematyk i fizyk niemiecki. Po wydaniu dziela "Tajemnice kosmograficzne" zostal zaproszony do prac w obserwatorium dunskiego astronoma Tycho de Brahe w Pradze. Zaobserwowal wówczas wiele zjawisk astronomicznych m.in. wybuch supernowej. Opracowal tez trzy prawa ruchu planet, tzw. prawa Keplera, w których stwierdzil, ze planety poruszaja sie z okreslona prawidlowoscia po orbitach eliptycznych. W zakresie geometrii byl autorem twierdzen dotyczacych objetosci bryl obrotowych. Wyniki obliczen wykorzystal do wytworzenia soczewek optycznych, a nastepnie skonstruowania lunety. Zmarl 15 listopada 1630 roku.

William Herschel

William Herschel (1738-1822), astronom brytyjski. Dzieki skonstruowanym przez siebie teleskopom odkryl w 1781 roku planete Uran i jej ksiezyce Titanie i Oberona, a takze dwa ksiezyce Saturna i lodowce okolobiegunowe na Marsie. Byl tez prekursorem badania gwiazd i odleglej przestrzeni kosmicznej, odkryl uklady podwójne, mglawice planetarne i gromady galaktyk, stwierdzil ponadto, ze galaktyka Drogi Mlecznej ma skonczone rozmiary.

Antoni Slonimski

Antoni Slonimski (1895-1976), polski pisarz i felietonista. Wspólzalozyciel kabaretu literackiego w kawiarni Pod Picadorem. Wspólpracowal z "Wiadomosciami Literackimi", gdzie publikowal recenzje teatralne "Gwalt na Melpomenie" i felietony "Kronika tygodniowa". Prezes Zwiazku Literatów Polskich. Zachowal polityczna niezaleznosc, wystepowal tez w obronie swobód twórczych i politycznych, m.in. w Liscie 34 i w protescie przeciwko zmianom w konstytucji PRL. W liryce ewoluowal od poetyki parnasistowskiej "Sonety" i ekspresjonistycznej "Czarna wiosna" ku poezji refleksyjnej i nastrojowej "Godzina poezji", nie wahal sie tez poruszac tematów zwiazanych z aktualna sytuacja polityczna i spoleczna "Okno bez krat". W publicystyce, zwlaszcza w felietonach "Zalatwione odmownie", mistrzowsko poslugiwal sie humorem, parodia i pure nonsensem. Pisal ponadto alegoryczne dramaty spoleczne "Wieza Babel" i komedie satyryczne "Murzyn warszawski", byl tez autorem antyutopijnej powiesci fantastycznej "Torpeda czasu".

Andrzej Bursa

Andrzej Bursa (1932-1957), polski poeta. Debiutowal w 1954 roku w "Zyciu Literackim" wierszem "Glos w dyskusji o mlodziezy". Poczatkowo jego twórczosc pozostawala w zgodzie z oficjalna linia propagandy socjalistycznej, z czasem jednak doszly w niej do glosu coraz silniejsze akcenty buntu. Jego wiersze zaczely wówczas epatowac wulgarnoscia i brzydota. Poeta niewiele opublikowal za zycia, zmarl bowiem przedwczesnie na niewydolnosc serca. Jego wiersze i poematy wydano posmiertnie w zbiorach "Luiza. Wiersze" oraz "Utwory wierszem i proza", opublikowano tez powiesc "Zabicie ciotki", która zostala sfilmowana.