Kalendarium, 13 maja
  

13 maja


Kalendarium dnia 13 maja.


Zamach na Jana Pawla II

13 maja 1981 r. na placu sw. Piotra w Rzymie turecki zamachowiec Mehmet Ali Agca strzelil do papieza, ciezko go raniac. Nie udalo sie ustalic inspiratorów owej akcji. Wybór Karola Wojtyly na papieza w pazdzierniku 1978 r. spowodowal wiele zamieszania wsród przywódców panstw komunistycznych. Ali Agca zostal skazany na dozywocie, ale po 19 latach wiezienia, zostal ulaskawiony przez prezydenta Wloch.

Ogloszenie edyktu nantejskiego

13 kwietnia 1598 r. król Henryk IV wydal w Nantes edykt, który przerwal pasmo konfliktów. Katolicyzm zostal uznany za religie panujaca we Francji, a protestanci uzyskali ograniczona tolerancje i wolnosc wyznania, a takze równouprawnienie polityczne oraz prawo do wlasnego szkolnictwa. Postanowienia edyktu nantejskiego przetrwaly tylko kilkadziesiat lat. Król Ludwik XIV odwolal te postanowienia.

Karol Linneusz

Karol Linneusz (1707-1778), szwedzki przyrodnik i lekarz. Wkladem uczonego w rozwój biologii bylo udoskonalenie i rozwiniecie systematyki organizmów i mineralów. Opisal on okolo 10 tysiecy gatunków roslin i okolo 6 tys. gatunków zwierzat, wydzielil ponadto gromade ssaków i zaliczyl do niej wieloryby, a czlowieka wlaczyl do rzedu naczelnych. Wyniki swych badan oglosil w pisanych po lacinie dzielach naukowych.

Maria Teresa

Maria Teresa Habsburg (1717-1780), cesarzowa Austrii, królowa Czech i Wegier. Jej liczne potomstwo dalo poczatek dynastii habsbursko-lotarynskiej w Austrii. Rzadzila krajem z kanclerzem Wenzelem von Kaunitzem. Prowadzila wojny z Fryderykiem II Wielkim o Slask, uczestniczyla w I rozbiorze Polski. Zreformowala administracje, sadownictwo i wojsko, zmodernizowala skarb.

Teodor Axentowicz

Teodor Axentowicz (1859-1938), polski malarz portrecista. Specjalizujacy sie zwlaszcza w tematyce kobiecej, podejmowal tez problematyke obyczajowa i rodzajowa, szczególnie sceny wiejskie. Studiowal w Monachium i Paryzu, byl profesorem Akademii Sztuk Pieknych w Krakowie, wspólzalozyciel stowarzyszenia "Sztuka".

Szolem Alejchem

Szolem Alejchem (1859-1916), pisarz zydowski. Tworzyl w jezyku jidysz, hebrajskim i rosyjskim. Pochodzil z Ukrainy, a mieszkal w Nowym Jorku. Jego utwory charakteryzuja sie bogatym jezykiem, humorem i doskonalym przedstawieniem postaci. Byl autorem "Monologów Tewje mleczarza", które staly sie podstawa slynnego musicalu "Skrzypek na dachu". Autor autobiografii "Z jarmarku" i utworów dla dzieci.

Proklamacja powstania panstwa Izrael

Powstanie panstwa Izrael dalo poczatek wieloletnim konfliktom we wschodniej czesci Morza Sródziemnego. W XIX wieku pojawila sie koncepcja odbudowy panstwa w Palestynie. Tymczasowa Rada Narodowa w Tel Awiwie proklamowala utworzenie panstwa Izrael. Rzad brytyjski podjal decyzje o wycofaniu swoich wojsk i administracji z Palestyny.

Wanda Rutkiewicz

 
 
Wanda Rutkiewicz (1943-1992), polska himalaistka z zawodu elektronik. Jako pierwsza kobieta przeszla pólnocnym filarem Eigeru i pólnocna sciana Matterhornu zima, a takze weszla na drugi szczyt Ziemi. Jako pierwsza Europejka weszla równiez na Mount Everest. Zamierzala zdobyc wszystkie 14 osmiotysieczników - zdazyla zdobyc 8 z nich. Zginela 13 maja podczas próby zdobycia trzeciego szczytu swiata Kangczendzongi. Jej ciala do dzis nie odnaleziono.