Kalendarium, 19 sierpnia
  

19 sierpnia


Kalendarium dnia 19 sierpnia.


Blaise Pascal

Blaise Pascal (1623-1662), francuski matematyk, fizyk, filozof i pisarz. Najbardziej wszechstronny umysl w dziejach mysli ludzkiej. W sprawach religii byl autorem slynnego pogladu, zwanego "zakladem Pascala". W dziedzinie matematyki uczony sformulowal zasade indukcji matematycznej, wprowadzil arytmetyczna zasade podzielnosci liczb calkowitych i tzw. trójkat Pascala do wyznaczania wspólczynników dwumianu, byl tez prekursorem rachunku rózniczkowego. Prowadzil badania nad geometria, skonstruowal jedna z pierwszych maszyn matematycznych, a w dziedzinie fizyki sformulowal tzw. prawo Pascala dotyczace cisnienia cieczy. Byl poza tym autorem "Prowincjalek" i slynnych "Mysli".

cesarz Oktawian August

Oktawian August ( 63-14 p.n.e.), cesarz rzymski. Zlikwidowal opozycje w senacie, potem przejal wladze w Italii i pokonal Marka Antoniusza w bitwie pod Akcjum. Utworzyl korpus pretorianów, zorganizowal flote rzymska, zreformowal administracje panstwa, utworzyl nowe prowincje. Wzniósl wiele wspanialych budowli. Nie mial meskiego potomka, wyznaczyl na swego nastepce Tyberiusza, syna swojej trzeciej zony Liwii, co dalo poczatek dynastii julijsko-klaudyjskiej.

Aleksander Jagiellonczyk

Aleksander Jagiellonczyk (1461-1506), król Polski. Zawarl unie polsko-litewska w Mielniku. Wydal przywilej uzalezniajacy króla od senatu. Jego dalsze decyzje legislacyjne nie sprzyjaly wladzy królewskiej. Pod naciskiem szlachty na sejmie piotrkowskim wydano ustawy skierowane przeciw magnatom, a pózniej konstytucje nihil novi, w której monarcha zobowiazywal sie do niewydawania ustaw bez wiedzy i zgody senatu oraz izby poselskiej.

Maria Stuart

Maria Stuart (1561-1587), królowa Szkotów. Jako zona wladcy francuskiego Franciszka II liczyla na obrone Szkocji przed ekspansja angielska. W wyniku intryg i burzliwych wydarzen na dworze zarysowal sie konflikt miedzy Anglia i Szkocja, ale takze osobisty antagonizm miedzy Maria i jej kuzynka Elzbieta, królowa Anglii. Konflikt zakonczyl sie tragicznie dla Stuart, jej syn Jakub I objal tron w Anglii po smierci Elzbiety I.

Ugoda zborowska

19 sierpnia 1649 roku w Zborowie podpisano ugode pomiedzy Rzeczpospolita i Kozakami. Bohdan Chmielnicki utrzymal wladze hetmanska na Ukrainie, zas Kozacy dotychczasowe przywileje. Podniesiono liczbe rejestrowego wojska kozackiego do 40 tys. W rzeczywistosci byla to jedynie przerwa w konflikcie, rozstrzygnietym na korzysc Polski w 1651 roku na polach Beresteczka.

Kazimiera Illakowiczówna

 
 
Kazimiera Illakowiczówna (1892-1982), poetka polska. Studiowala w Oxfordzie i Uniwersytecie Jagiellonskim. Pracowala w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Byla autorka wielu wierszy lirycznych, wydanych w tomach "Ikarowe loty", "Smierc Feniksa", "Popiól i perly", "Lekkomyslne serce" i "Szeptem". Oprócz wierszy pisala równiez proze poetycka, a takze utwory sceniczne "Rzeczy sceniczne", i wspomnienia "Niewczesne wynurzenia".

Jerzy Andrzejewski

Jerzy Andrzejewski (1909-1983), powiesciopisarz. Napisal swoje wczesne nowele "Drogi nieuniknione" i powiesc "Lad serca". Rozglos zdobyl powiescia "Popiól i diament", zekranizowana przez Andrzeja Wajde. W utworze tym ukazal tragiczne konflikty moralne i polityczne nurtujace spoleczenstwo polskie po wojnie. W swoich kolejnych dzielach poruszal problemy filozoficzne, spoleczne i polityczne, "Ciemnosci kryja ziemie", "Idzie skaczac po górach", "Apelacja". Stale eksperymentowal z forma, w powiesci o krucjacie dzieciecej opisanej dwoma zdaniami "Bramy raju", i w utworze "Miazga", ujetym w forme szkiców i notatek do prezentowanej równolegle powiesci.

Wybuch II powstania slaskiego

Z 19 na 20 sierpnia 1920 roku doszlo do drugiego powstania slaskiego. Podobnie jak rok wczesniej na czele stanal Alfons Zgrzebniok. Powstancy opanowali powiaty katowicki i bytomski oraz wiekszosc tarnogórskiego, rybnickiego, zabrzanskiego i lublinieckiego. 25 sierpnia na rozkaz dowództwa polskiego powstanie zakonczono. Mimo porazki udalo sie uzyskac zastapienie policji niemieckiej mieszana, polsko-niemiecka policja plebiscytowa.

Federico Garcia Lorca

Federico Garcia Lorca (1898-1936), poeta hiszpanski. Pisal liryczne i surrealistyczne wiersze, w których szczególne miejsce zajmuje malarstwo i muzyka. Podrózowal po Stanach Zjednoczonych i Kubie. Do najwybitniejszych jego dziel naleza trylogia "Krwawe gody", "Dom Bernardy Alba", komedia "Czarujaca szewcowa", a takze szereg utworów groteskowych. Zginal z 19 na 20 sierpnia 1936 roku, rozstrzelany przez bojówke Falangi.

Powstanie Paktu Centralnego (CENTO)

19 sierpnia 1955 roku podpisano w Bagdadzie pakt wojskowy CENTO nazywany niekiedy paktem bagdadzkim. Zadaniem tego ukladu, obejmujacego Stany Zjednoczone, Wielka Brytanie, Turcje, Irak, Iran i Pakistan, bylo kontrolowanie sytuacji politycznej i wojskowej na Bliskim i Srodkowym Wschodzie. Rozwiazanie CENTO w marcu 1979 roku bylo wynikiem postepujacego w swiecie procesu rozbrojeniowego.

Pawel Jasienica

Pawel Jasienica (1909-1970), pisarz historyczny i publicysta. Pisal o dziejach Polski trzezwo, nowatorsko i czesto wbrew obowiazujacej linii propagandowej, przez co po wydarzeniach marcowych w 1968 roku zostal objety zakazem publikacji. Dzielem jego zycia byly ksiazki "Polska Piastów", "Polska Jagiellonów" i "Rzeczpospolita Obojga Narodów". Poza tym wydal m.in. "Polska anarchie", "Mysli o dawnej Polsce", "Ostatnia z rodu" i "Rozwazania o wojnie domowej".

Konrad Swinarski

Konrad Swinarski (1929-1975), rezyser i scenograf. Wystawial sztuki w wielu miastach swiata m.in. w Berlinie, Hamburgu, Helsinkach, Tel Awiwie i Santa Fé. Ostatecznie zwiazal sie z Teatrem Starym w Krakowie, gdzie stworzyl wybitne inscenizacje "Nie-Boskiej komedii", "Snu nocy letniej", "Dziadów" i "Wyzwolenia". Rezyserowal takze opery "Diably z Loudun", a takze spektakle dla telewizji "Opere za trzy grosze" i "Psa ogrodnika" , zrealizowal ponadto film "Sedziowie". Zginal 19 sierpnia 1975 roku w katastrofie lotniczej na Bliskim Wschodzie.