Kalendarium, 5 sierpnia
  

5 sierpnia


Kalendarium dnia 5 sierpnia.


Pierwszy rozbiór Polski

Pierwszy rozbiór Polski nastapil 5 sierpnia 1772 roku. W 1732 roku zostal zawarty traktat Loewenwoldego, zobowiazujacy panstwa sasiadujace z Rzeczpospolita do podtrzymania wewnetrznego rozkladu Polski. W rezultacie Prusy zagarnely Warmie i niemal cale województwo inowroclawskie, Austria przejela poludniowa czesc województw krakowskiego i sandomierskiego, województwo ruskie i czesc belskiego oraz czesci województw wolynskiego, podolskiego, lubelskiego i ziemi chelmskiej, Rosja zas Inflanty polskie, pólnocna czesc województwa polockiego, województwa witebskie, mscislawskie oraz poludniowo-wschodnia czesc województwa minskiego.

Aleksander Jagiellonczyk

Aleksander Jagiellonczyk (1461-1506), król Polski. W sojuszu z Litwa prowadzil wojne z Moskwa, zawarl unie polsko-litewska w Mielniku. Wydal wtedy przywilej uzalezniajacy króla od senatu. Pod naciskiem szlachty na sejmie piotrkowskim wydano ustawy skierowane przeciw magnatom, a rok pózniej konstytucje nihil novi, w której monarcha zobowiazywal sie do niewydawania ustaw bez zgody senatu i izby poselskiej.

Stanislaw Hozjusz

Kardynal Stanislaw Hozjusz (1504-1579), czolowy dzialacz polityczny i religijny w Polsce. Byl humanista, teologiem i przywódca ruchu kontrreformacyjnego w Polsce. Sprowadzil do Polski zakon jezuitów, a pózniej byl wysuwany jako kandydat na papieza.

Ilia Riepin

Ilia Riepin (1844-1930), malarz rosyjski. Jako stypendysta przebywal we Wloszech i Francji, a po powrocie do kraju zwiazal sie z macierzysta uczelnia petersburska. Jego specjalnoscia byly sceny rodzajowe, z zycia wsi i historyczne m.in. "Zaporozcy piszacy list do sultana tureckiego", a takze portrety. Znany byl z doskonalego rysunku i umiejetnego wykorzystywania swiatla.

Guy de Maupassant

Guy de Maupassant (1850-1893), pisarz francuski. Autor okolo trzystu nowel zebranych w kilkunastu tomach. Obok komizmu opowiadania takie jak slynna "Baryleczka", czy utwory zebrane w tomach "Dom pani Tellier" i "Iwetta", zawieraly naturalistyczna refleksje na temat ludzkiej kondycji, moralnosci i stosunków spolecznych. Byl równiez autorem powiesci, "Historii pewnego zycia" i "Bel Ami", a takze relacji z podrózy i sztuk teatralnych.

Romuald Traugutt

Romuald Traugutt (1826-1864), dyktator powstania styczniowego. Sluzyl w korpusie inzynierów, uczestniczyl tez w kampanii wegierskiej i w wojnie krymskiej. Na wlasna prosbe wystapil z wojska i zaangazowal sie w polska dzialalnosc niepodleglosciowa. Stanal na czele oddzialu partyzanckiego i zostal mianowany generalem. 17 pazdziernika 1863 roku zostal dyktatorem i rozpoczal reorganizacje oddzialów powstanczych. Zostal jednak aresztowany, a nastepnie osadzony i skazany na smierc.

Fryderyk Engels

Fryderyk Engels (1820-1895), niemiecki teoretyk komunistyczny. Najblizszy wspólpracownik Karola Marksa. Byl przemyslowcem, dzialal w europejskim ruchu komunistycznym i rewolucyjnym, wspólzalozyciel I i II Miedzynarodówki. Opublikowal wspólnie z Marksem wiele prac m.in. "Swieta rodzine", "Ideologie niemiecka", przede wszystkim programowy "Manifest komunistyczny", zawierajacy krytyke kapitalizmu. Inne prace to "Polozenie klasy robotniczej w Anglii", "Rozwój socjalizmu od utopii do nauki", "Dialektyka przyrody" a takze "Pochodzenie rodziny, wlasnosci prywatnej i panstwa".

Roman Bratny

5 sierpnia 1921 roku urodzil sie Roman Bratny, pisarz i publicysta. Byl oficerem Armii Krajowej i redaktorem pisma literackiego "Dzwigary". Zaslynal jako autor monumentalnej powiesci "Kolumbowie. Rocznik 20", w której przedstawil wojenne losy swego pokolenia, nazywanego pokoleniem Kolumbów. Do tematyki tej nawiazywal pózniej w utworach "Sniegi plyna", "Nauka chodzenia" i "Zycie raz jeszcze". Pisze powiesci wspólczesne i polityczne m.in. "Rok w trumnie". Opublikowal ponadto wspomnienia "Pamietnik moich ksiazek".

Janusz Korczak

Janusz Korczak (1878-1942), pisarz, pedagog z zawodu lekarz. Kierowal domem dla sierot zydowskich w Warszawie i zakladem wychowawczym dla dzieci polskich Nasz Dom. Wykladal tez w Panstwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej. Byl propagatorem praw dziecka i jego godnosci "Jak kochac dziecko", "Prawo dziecka do szacunku". Prowadzil wspólredagowany przez dzieci "Maly Przeglad". Autor wielu znanych ksiazek dla dzieci i mlodziezy, takich jak "Król Macius Pierwszy", "Bankructwo malego Dzeka", "Kiedy znów bede maly". Zginal 5 sierpnia 1942 roku dobrowolnie pozwalajac wywiezc sie do obozu zaglady w Treblince.

Jedrzej Moraczewski

Jedrzej Moraczewski (1870-1944), polityk polski. Legionista i organizator ruchu niepodleglosciowego w Galicji. Utworzyl rzad niepodleglej Polski i przez krótki czas piastowal urzad premiera RP. Pózniej dzialal w zwiazkach zawodowych, byl równiez poslem, jednym z twórców konstytucji marcowej, a takze ministrem robót publicznych. Napisal prace "Polityka polska a wiezienie Pilsudskiego" i "Rozwazania nad polozeniem politycznym i gospodarczym Polski".

Marilyn Monroe

 
 
Marilyn Monroe (1926-1962), najpopularniejsza gwiazda Hollywood. Grala w komediach i melodramatach, kreujac typ bezbronnej kobiety-dziecka, poszukujacej wielkiego uczucia, a zarazem bedacej symbolem seksu. Najslynniejsze filmy z jej udzialem to "Przystanek autobusowy", "Ksiaze i aktoreczka", "Pól zartem, pól serio" i "Sklóceni z zyciem". Zmarla w niewyjasnionych do dzis okolicznosciach.

Alec Guinness

Sir Alec Guinness (1914-2000), aktor angielski. Specjalizowal sie poczatkowo w repertuarze szekspirowskim. Jako wszechstronny aktor grywal zarówno w komediach "Jak zabic starsza pania", jak i dramatach obyczajowych "Doktor Ziwago". Wystapil we wszystkich czesciach slynnej trylogii "Gwiezdne wojny". Najwieksza popularnosc przyniosla mu nagrodzona Oscarem rola angielskiego pulkownika w filmie "Most na rzece Kwai". Za zaslugi dla kultury brytyjskiej nadano mu tytul szlachecki.