Wymowne są losy zakopiańskiego Pęksowego Brzyzka. Założył go w połowie XIX wieku ks. Józef Stolarczyk na pochyłym skrawku ziemi nad potokiem (po góralsku: „brzyz"), którego to pola fundatorem był Jan Pęksa. I tak powstał zwyczajny wiejski cmentarz. Ale odkąd w 1889 roku pochowano tu Tytusa Chałubińskiego, lekarza, bez którego Zakopane nigdy nie stałoby się tym, czym się stało, Pęksów Brzyzek zmienił swój charakter i w ciągu następnych lat przyjął prochy wielu zasłużonych Polaków, ludzi tworzących historię i legendę Podhala. Spoczywają tu pisarze, poeci i artyści - Kornel Makuszyński, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Władysław Orkan, Stanisław Nędza-Kubiniec, Litwin Jonas Billunas, Stanisław Witkiewicz i (sym-bolicznie) jego syn Witkacy, Karol Stryjeński, rzeźbiarz Antoni Kenar; gawędziarz Sabała; założyciel TOPR-u Mariusz Zaruski; wybitni sportowcy - zmarły w Oświęcimiu Bronisław Czech (symbolicznie), słynny kurier tatrzański Stanisław Marusarz, zamordowana przez hitlerowców za udział w ruchu oporu Helena Marusarzówna...

Powojenny proboszcz ksiądz Jan Tobolak pamiętał nie tylko o dziejach i czynach ludzi spoczywających na cmentarzu przy ulicy Kościeliskiej, ale także o historii materialnej dzieł sztuki, które na tymże cmentarzu się znajdują. Każdy nagrobek, każdy krzyż to niemal unikat. Projektantami i wykonawcami byli m.in. Stanisław Witkiewicz (także autor zabytkowego muru i bramy), Antoni Kenar, Antoni Rząsa, Władysław Hasior... Uczniowie zakopiańskiego Liceum Sztuk Plastycznych - świadomi artystycznej tradycji cmentarza - zawsze w przeddzień Zaduszek ozdabiają groby samodzielnie wykonanymi z drewna kwiatkami, krzyżykami i słoneczkami. Zakopiańska nekropolia przemawia też językiem piękna przyrody, bez której żadne miejsce spoczynku nie miałoby swojego specyficznego klimatu.