Kalendarium, 15 stycznia
  

15 stycznia


Kalendarium dnia 15 stycznia.


Stanislaw Wyspianski

Stanislaw Wyspianski (1869-1907), malarz, grafik, poeta i dramaturg. Byl twórca pasteli, projektów witrazy i polichromii, przedmiotów codziennego uzytku, dekoracji teatralnych, grafiki do mlodopolskiego czasopisma "Zycie". Stworzyl wlasna poetyke obrazowania rzeczywistosci historycznej, która weszla do zasobu jezyka polskiego, "zloty róg", "chocholi taniec". Najwazniejsze jego dramaty to "Warszawianka", "Wesele", "Wyzwolenie", "Noc listopadowa" i "Akropolis". Zajmowal sie takze poezja oraz publicystyka teorii teatru. Spoczal na krakowskiej Skalce.

Koronacja angielskiej królowej Elzbiety I

Elzbieta I Tudor (1533-1603), córka Henryka VIII i Anny Boleyn. 15 stycznia 1559 roku koronowana na królowa Anglii i Irlandii. Byla madra i przebiegla monarchinia, która wyniosla Anglie na szczyty potegi. Dzieje jej konfliktu z królowa Szkocji Maria Stuart, zakonczonego egzekucja Staurt, do dzis pasjonuja historyków oraz inspiruja literatów i artystów.

Moliere

Moliere (1622-1673), komediopisarz francuski i aktor. "Don Juan", "Swietoszek", "Skapiec", "Mieszczanin","Szlachcic" to tylko niektóre tytuly z jego bogatego dorobku. Byl niezrównanym obserwatorem charakterów, bez litosci wysmiewal ludzkie przywary i przejawy hipokryzji. Zmarl w szczególnych okolicznosciach, na scenie, grajac tytulowa role w sztuce "Chory z urojenia".

Otwarcie British Museum

Zalozone w 1753 roku najwieksze muzeum w Wielkiej Brytanii zostalo otwarte 15 stycznia 1759 roku dla publicznosci londynskiej. Muzeum to posiada najwieksze na swiecie zbiory sztuki starozytnej.

William Prout

William Prout (1785-1850), angielski chemik i lekarz. Stwierdzil on, ze zawarty w wydzielinie zoladkowej kwas to kwas solny. Jako pierwszy podzielil on srodki odzywcze na tluszcze, bialka i weglowodany i zauwazyl, ze ciezar atomowy kazdego pierwiastka jest wielokrotnoscia ciezaru atomu wodoru. Stwierdzenie to nazywa sie hipoteza Prouta.

Premiera dramatu "Powrót posla"

15 stycznia 1791 roku, czyli przed uchwaleniem slynnej Konstytucji 3 Maja odbyla sie premiera dramatu "Powrót posla" J.U. Niemcewicza. W sztuce pojawily sie sylwetki przedstawicieli stronnictw, patriotycznego, reformatorskiego i zachowawczego. Krazy miedzy nimi fircyk Szarmancki, pilnujacy wlasnych interesów, za nic majacy interesy panstwa i narodu. Byl to komentarz autora do sytuacji spolecznej i politycznej czasu Sejmu Wielkiego.

Lewis M. Terman

 
 
Lewis Madison Terman (1877-1956), psycholog amerykanski. Profesor Uniwersytetu Stanforda. Przez wiele lat skupial sie na badaniu stopnia inteligencji i umyslowosci uzdolnionych dzieci. Byl tez twórca wspólczesnych testów okreslajacych poziom inteligencji.

Osip Mandelsztam

Osip Mandelsztam (1891-1938), rosyjski poeta. Przedstawiciel akmeizmu, realistycznej poezji bedacej pochwala piekna swiata. Przesladowany przez komunistyczny rezim stalinowski, aresztowany na podstawie falszywych oskarzen oraz kilkakrotnie wieziony. Zmarl w obozie pracy.

Janusz Kusocinski

Janusz Kusocinski (1907-1940), lekkoatleta. Mistrz olimpijski w biegu na 10 tys. m z Los Angeles w 1932 roku. Rekordzista swiata w biegu na 3000 m w Antwerpii oraz mistrz Polski w dystansach 1500-10 tys. m. Uczestniczyl w obronie Warszawy. Rozstrzelany przez okupanta w Palmirach kolo Warszawy. W Warszawie od 1954 roku rozgrywane sa miedzynarodowe zawody lekkoatletyczne o Memorial Janusza Kusocinskiego.

Edward Teller

Edward Teller (1908-2003), fizyk amerykanski. Byl prekursorem badan nad amerykanska bomba atomowa, a nastepnie wodorowa. Zajmowal sie równiez mechanika kwantowa, spektroskopia molekularna i promieniowaniem kosmicznym. Przeciwnik rozbrojenia atomowego na swiecie.

Legia Honorowa dla Sary Bernhardt

Sarah Bernhardt (1844-1923), francuska aktorka. Znana z dramatycznych ról teatralnych. Grala w takich sztukach jak "Hamlet", "Fedra", "Dama Kameliowa". W styczniu 1914 roku zostala uhonorowana orderem Legii Honorowej. W 1915 roku ulegla wypadkowi, który spowodowal amputacje nogi, jednak dalej grala wybierac role, w których bedzie mogla siedziec. Znana byla tez z aktywnosci charytatywnej.

Martin Luther King

Martin Luther King (1929-1968), duchowny,bojownik o prawa czlowieka, ciemnoskóry pastor i teolog. Organizowal masowe, pokojowe manifestacje ludnosci murzynskiej przeciwko nierównosci rasowej. W czasie marszu na Waszyngton w 1963 roku wyglosil slynne przemówienie rozpoczynajace sie od slów "Mialem sen...", w którym widzial swój kraj wolny od wszelkich uprzedzen. W marszu tym wzielo udzial 200 tys manifestantów. Zostal zamordowany w Memphis w stanie Tennessee.

Dzien Wikipedii

Najpopularniejsza internetowa encyklopedia swiata 15 stycznia swietuje swoje urodziny. Pierwsza wersja anglojezyczna Wikipedii wystartowala w 2001 roku. Wikipedia kieruje sie zasada spolecznosci, kazdy moze dodawac i poprawiac juz istniejace hasla. Zasoby tego portalu ciagle sie rozwijaja. Wikipedia stawia nie tylko na ilosc, ale równiez na jakosc. Na stronach encyklopedii dzialaja statusy dobrego artykulu oraz mechanizmy ocen najwazniejszych hasel.