Kalendarium, 28 listopada
  

28 listopada


Kalendarium dnia 28 listopada.


Stanislaw Wyspianski

Stanislaw Wyspianski (1869-1907), malarz, grafik i poeta. Studiowal malarstwo pod kierunkiem Jana Matejki oraz literature i historie sztuki. Byl twórca pasteli, projektów witrazy i grafiki do mlodopolskiego czasopisma "Zycie". Nowe widzenie historii w jego dramatach stanowia przelom w historii teatru polskiego. Jego wciaz aktualna twórczosc dramatyczna jest ciagle analizowana, takze w adaptacjach filmowych. Najwazniejsze jego dramaty to "Warszawianka", "Wesele", "Wyzwolenie", "Noc listopadowa", "Akropolis". Zajmowal sie równiez poezja oraz publicystyka teorii teatru. Spoczal na krakowskiej Skalce.

Magellan odkryl ciesnine prowadzaca na Pacyfik

28 listopada 1520 roku portugalski zeglarz Ferdynand Magellan dokonal pierwszego przeplyniecia przez bezimienna wówczas, pózniej nazwana na jego czesc ciesnine pomiedzy Ameryka Poludniowa a Ziemia Ognista. Ten przesmyk laczy Ocean Atlantycki z Pacyfikiem ma 560 km dlugosci i od 3 do 32 km szerokosci.

Bitwa morska pod Oliwa

28 listopada 1627 roku w poblizu Oliwy miala miejsce bitwa morska pomiedzy flota polska 10 okretów mniejszych a blokujaca port gdanski eskadra szwedzka 6 okretów wiekszych. Byla to najwieksza bitwa morska w historii Polski. W czasie której zgineli obydwaj dowódcy. W rezultacie polskiego zwyciestwa udalo sie rozciagnac kontrole polska na Baltyku na odcinku od Lipawy do Szczecina.

Bitwa nad Berezyna

28 listopada 1812 roku polskie odzialy ks. Józefa Poniatowskiego, gen. Henryka Dabrowskiego i Legii Nadwislanskiej wziely udzial w ostatniej bitwie tej kampanii. Oslanialy one przeprawe przez rzeke Berezyne. Polacy odparli natarcie przewazajacych sil rosyjskich zadajac im znaczne straty. Dzieki temu droga odwrotu na Wilno pozostala wolna przez co wojska Napoleona zdolaly uniknac okrazenia. W czasie bitwy polskie odzialy stracily dowódców oraz 300 oficerów i 1000 zolnierzy.

Fryderyk Engels

Fryderyk Engels (1820-1895), filozof niemiecki. Najblizszy wspólpracownik Karola Marksa. Wspólzalozyciel I i II Miedzynarodówki, a takze wspóltwórca doktryny zwanej materializmem historycznym. Opublikowal wspólnie z Marksem, m.in. "Swieta rodzine", "Ideologie niemiecka", a przede wszystkim programowy "Manifest komunistyczny", zawierajacy krytyke kapitalizmu i postulat ponadnarodowej rewolucji proletariackiej. Inne jego prace to "Polozenie klasy robotniczej w Anglii", "Rozwój socjalizmu od utopii do nauki", "Dialektyka przyrody", a takze "Pochodzenie rodziny, wlasnosci prywatnej i panstwa".

Andrzej Strug

Andrzej Strug (1871-1937), pisarz. Zaangazowal sie w dzialalnosc patriotyczna, za która zostal aresztowany i osadzony w warszawskiej Cytadeli a nastepnie zeslany pod Archangielsk. Po wojnie kontynuowal dzialalnosc partyjna, piastowal urzad ministra propagandy. Pisaniem zainteresowal sie w czasie zeslania. Wczesne powiesci oparl na wlasnych doswiadczeniach rewolucyjnych "Ludzie podziemni", "Dzieje jednego pocisku". O rozczarowaniu niepodlegla Polska pisal w "Pokoleniu Marka Swidy", póznej w powiesci "Zólty krzyz" do glosu doszly przekonania pacyfistyczne.

Arkady Fiedler

 
 
Arkady Fiedler (1894-1985), pisarz i podróznik. Uczestnik w powstania wielkopolskiego. Po odzyskaniu niepodleglosci przez Polske kontynuowal wyprawy podróznicze. Zwiedzil m.in. Brazylie, Kanade i Madagaskar. Po wyprawach powstawaly ksiazki, które przyniosly mu slawe, m.in. "Ryby spiewaja w Ukajali", "Kanada pachnaca zywica" i "Jutro na Madagaskar". Bral udzial w bitwie o Anglie. Z tego czasu pochodzi jego kolejna ksiazka-reportaz "Dywizjon 303". Po powrocie do kraju kontynuowal podróze i dzialalnosc pisarska powstaly wówczas "Rio de Oro" i "Spotkalem szczesliwych Indian". W jego domu w Puszczykowie pod Poznaniem jest dzis muzeum.

Pierwszy przelot nad biegunem poludniowym

28 listopada 1929 roku Byrd, amerykanski badacz polarny jako pierwszy czlowiek przelecial samolotem nad biegunem poludniowym. Wczesniej latal nad rejonami lodowców Grenlandii bral udzial w transatlantyckich przelotach sterowców, jako nawigator przelecial nad biegunem pólnocnym, startujac ze Spitsbergenu.

Poczatek konferencji w Teheranie

Na trwajacej od 28 listopada do 1 grudnia 1943 roku konferencji w Teheranie spotkali sie prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Roosevelt, brytyjski premier Winston Churchill i przywódca ZSRR Józef Stalin. Jej celem bylo stworzenie rosyjskiej ofensywy przeciw Niemcom. Tematami prowadzonych rozmów okazaly sie kwestie polityczne. Stalin zadal uznania nowych granic ZSRR. Amerykanie i Brytyjczycy nie chcieli poczatkowo przystac na te warunki. Stalin, umiejetnie wykorzystujac pomysl przeprowadzenia radzieckiej ofensywy, osiagnal swój cel.

Agnieszka Holland

28 listopada 1948 roku urodzila sie Agnieszka Holland, polska rezyserka i scenarzystka filmowa. Jej debiut to film "Aktorzy prowincjonalni", który zrealizowala w pelni samodzielnie. Kolejne filmy "Goraczka", "Kobieta samotna", "Przesluchanie", nie tylko potwierdzaly jej talent, ale równiez zwracaly uwage odwaznym doborem tematów. Po wyjezdzie na Zachód kontynuowala kariere, nakrecajac kilka glosnych filmów takich jak "Zabic ksiedza", "Europa, Europa", "Tajemniczy ogród", "Calkowite zacmienie", "Plac Waszyngtona". Wielokrotnie wyrózniana prestizowymi nagrodami, dwukrotnie nominowana do Oscara. Obecnie czlonkini Europejskiej Akademii Filmowej.